Een breed gezelschap van vissers, nettenmakers, docenten, onderzoekers en beleidsmakers woonde vrijdag 23 de voortgangsbijeenkomst Netinnovatie Kottervisserij bij Wageningen Marine Research bij. Pieke Molenaar van WMR gaf uitleg over het onderzoek en de plannen voor het laatste projectjaar. De Nederlandse Vissersbond doet verslag.
Ter voorbereiding op de aanlandplicht voert de Nederlandse Vissersbond samen met Wageningen Marine Research (WMR), het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO), nettenmakers en visserijondernemers het project Netinnovatie Kottervisserij deel 2 uit. Met steun van het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij wordt onderzoek gedaan naar mogelijke verbetering van selectiviteit in verschillende visserijen.
De tijd dringt
Voorzitter Johan Nooitgedagt leidde de bijeenkomst in waarin hij zich uitte over de zorgen van de sector omtrent de aanlandplicht die volgend jaar volledig wordt ingevoerd, terwijl voor veel problemen nog geen oplossing is. Bijvoorbeeld voor de verstikkingssoorten wijting, rog, tarbot en griet en de onzekerheid over de regels die zullen gelden voor bijvangst in de garnalenvisserij. ,,Innovatie kost tijd, is niet precies te plannen en soms zijn onverwachte ideeën van buitenstaanders nodig om tot werkbare oplossingen te komen”, aldus Nooitgedagt in zijn openingswoord.
Voorzitter Johan Nooitgedagt van de Nederlandse Vissersbond: ,,De tijd dringt.’’
Rog voor elke lidstaat een probleem
Beleidsmaker Kees Verbogt van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit vertelde hoe de implementatie van de aanlandplicht wordt vormgegeven in discardplannen. In de discardplannen wordt voor verschillende gebieden vastgelegd welke soorten per jaar onder de aanlandplicht vallen en welke uitzonderingen er gelden voor specifieke visserijen. Voor de Noordzee wordt het discardplan ontwikkeld door beleidsmakers uit de verschillende lidstaten die grenzen aan de Noordzee, in de zogenaamde Scheveningengroep. De resultaten uit aanlandplichtprojecten, waaronder Netinnovatie Kottervisserij, worden gebruikt als input. Het Noordzeediscardplan voor 2019 moet uiterlijk 31 mei worden afgerond zodat het kan worden voorgelegd aan de Europese Commissie, die vervolgens toetst of de wetenschappelijke onderbouwing voldoende is.
Iedere lidstaat heeft wel een probleem zoals wij dat in Nederland hebben met schol in de tongvisserij, en met roggen heeft iedereen een probleem, aldus Verbogt die samen met Europese collega’s zoekt naar uitzonderingsmogelijkheden of uitstel voor de meest knellende problemen van de aanlandplicht. In omstreden dossiers wordt een akkoord tussen lidstaten vaak pas op het laatste moment bereikt, vertelde Verbogt. Het zou misschien wel tot de Decemberraad kunnen duren voordat lidstaten het eens zijn over definitieve afspraken omtrent de aanlandplicht, waardoor de visserijsector dus tot op het laatste moment in onzekerheid blijft over de regels die voor 2019 zullen gelden.
Voortgang netinnovatie
Pieke Molenaar van WMR vertelde per visserij welke voortgang er tot nu toe geboekt is in de zoektocht naar selectievere netten. Voor de flyshootvisserij staat begin april een reis gepland met het ILVO op de SCH 135. Begin 2017 zijn op deze kotter al beelden gemaakt met onderwatercamera’s die de interactie tussen het tuig en de vis tonen. Op basis van deze kennis zal gekeken worden of het gedrag van wijting in het net te beïnvloeden is zodat deze door een paneel boven in het net ontsnapt.
In de visserij op tong is dankzij testen met het ILVO op de TX 36 gebleken dat het electric Benthos Release Panel bij gelijkblijvende vangst zorgt voor minder benthos en stenen in de pulsvisserij, maar helaas niet voor een reductie van ondermaatse vis.
Onderzoeker Pieke Molenaar van Wageningen Marine Research.
Op de BRA 5 is begin 2018 gevist met een experimenteel netontwerp wat beoogt om andere soorten dan tong voor het pulswekveld naar de zijkant van het net te jagen waar de ondermaatse exemplaren door een ontsnappingspaneel kunnen ontsnappen. De gedachte is dat tong pas daarna door het pulswekveld gestimuleerd wordt om in het net met een gebruikelijke 80 mm maaswijdte terecht te komen. Uit de test bleek dat de discards niet direct door de zijkanten ontsnappen. In de zomer zal op één van de Brake-schepen van de gebroeders Kraak een nieuwe versie van het ontwerp worden getest om dit probleem te verhelpen.
Het uittesten van een ontwerp van nettenmaker Arie Lokker en visser Han Ypma, waarbij andere soorten dan tong voor het wekveld niet via de zijkant maar via de bovenkant naar een aparte wijdere kuil worden geleid staat ook op de planning voor de tongvisserij.
Het SepNep in de praktijk
Voor de visserij op Noorse kreeft beschreef Molenaar hoe het SepNep is doorontwikkeld in samenwerking met het Thünen Instituut. De werkzaamheid van het SepNep is bewezen, waardoor het vanaf 2018 zonder ontheffing door de EU kon worden toegestaan hiermee te vissen zonder onderzoeksontheffing. Omdat elk schip en elke visgrond anders is hebben verschillende vissers het SepNep gedurende 2017 in hun eigen visserijpraktijk uitgetest. Telkens weer is mooi te zien hoe de scheiding van vis en langoustines leidt tot een schonere vangst. Een succesvol ontwerp hoeft niet het einde van de innovatie te betekenen. Een deel van de langoustinevissers maakt zich zorgen over eventueel extra werk door de noodzaak om het scheidingspaneel van het SepNep schoon te houden. Onder andere de WR 274 zal gedurende 2018 kijken of ook andere netontwerpen in een vergelijkbare selectiviteit resulteren.
Rog in de scholvisserij
Er hebben veel gesprekken plaatsgevonden met ondernemers in de scholvisserij en met nettenmakers, maar niemand had tot nu toe een idee voor een ontwerp dat discardsproblemen in de scholvisserij zou kunnen oplossen. Eén van de problemen in deze visserij is de bijvangst van rog. Rog vertoont echter vergelijkbaar gedrag met de zo gewenste tarbot en griet, waardoor het de vraag is of het op basis van gedragskenmerken mogelijk is rog te scheiden van de rest van de vangst. Molenaar suggereerde dat fundamenteel onderzoek naar het gedrag van rog tot nuttige inzichten zou kunnen leiden voor netaanpassingen. ,,Aan de andere kant zou ook voor de scholvisserij gekeken kunnen worden naar een uitzondering voor rog op basis van hoge overleving”, aldus Molenaar.
Platvis in beeld
Omdat kennis over het gedrag van vis in het net van groot belang is voor netinnovatie heeft Pieke Molenaar, met steun van het ministerie van LNV, het project ‘Platvis in beeld’ gestart. Binnen dit project maakte Molenaar camera-opnames van het vissen in het net op de TH 10 en de BRA 5. Het filmen vereiste een aantal aanpassingen omdat er normaliter geen zicht is in de tongvisserij door beperkt licht op diepte en door het opwervelende sediment. Dus niet alleen camera’s werden in het net gehangen maar ook een lamp. Vliegers en drijvers zorgden ervoor dat het net niet over de grond sleepte. Voorafgaand aan de voortgangsbijeenkomst Netinnovatie analyseerde Molenaar de beelden samen met publiek.
Uit de camerabeelden blijkt dat er tot nu toe mogelijk in de verkeerde richting is gezocht bij oplossingen voor selectiviteitsverbetering in de tongvisserij. Tot nu toe zetten sector en onderzoekers veelal in op het ontsnappen van ondermaatse schol en overige ongewenste bijvangst, maar op basis van de beelden kan worden afgeleid dat met de gebruikte snelheden in de visserij ondermaatse schol weinig kans en mogelijkheden heeft om te ontsnappen.
Te zien is dat de platvissen op de onderzij van het net gaan liggen, maar er komt een moment dat de platvis los komt van het net en verder naar achter gebracht wordt door de waterstroom. Schol ligt soms enkele keren op de onderzij en komt dan in de kuil terecht. Grovere tong zwemt vaak voor langere tijd tegen de waterstroom in. Verreweg de meeste tong blijft op het netwerk van de onderzij liggen. Maar Molenaar stelt vast dat tong soms even hoger zwemt; dit zou het verlies van zo’n 10 procent marktwaardige tong kunnen verklaren bij het gebruik van horizontale scheidingspanelen gedurende testen in het verleden.
Molenaar stelt onder andere een ontwerp voor waarbij gebruik wordt gemaakt van de gewoonte van tong om in de bodem van het net te zoeken naar een uitweg. Namelijk door het gebruik van tongvormige mazen in de bodem van het net, een slag gedraaid, waar de tong doorheen kan ontsnappen waarna hij in een aparte kuil terecht komt.
Het beeldmateriaal van het project ‘platvis in beeld’ wordt beschikbaar gesteld voor de sector op: [https://www.wur.nl/nl/project/Platvis-in-Beeld-1.htm].
Het project Netinnovatie Kottervisserij deel 2 wordt geleid door de Nederlandse Vissersbond en gefinancierd uit het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV). Binnen het project wordt samengewerkt met actieve vissers, nettenmakers en onderzoekers van Wageningen Marine Research en het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek.
Meer informatie of ideeën inbrengen
Heeft u zelf een idee voor een innovatief netontwerp? Of wilt u meer informatie over het project? Dan kunt u contact opnemen met het secretariaat via T 0527-698151 of secretariaat@vissersbond.nl.
